مراحل رشد و نمو گندم
محصول گندم از زمان کاشت تا برداشت، پنج مرحله کلی را طی می کند. این مراحل شامل جوانه زنی ، پنجه زنی ، ساقه دهی ، خوشه دهی و تشکیل و پرشدن دانه می باشد. فاکتورهایی از قبیل آبیاری و کوددهی در مراحل مختلف رشد گندم ، تاثیر بسزایی بر میزان بازدهی و کیفیت محصول دارد. شناسایی صحیح مراحل رشد و آگاهی از عوامل موثر بر عملکرد دانه می تواند تصمیمات مدیریتی را بهبود بخشد، از آسیب به محصول و کاربردهای بی دلیل یا بی اثر جلوگیری کند. این تصمیمات می تواند تولید گندم را سودآورتر کند.
رشد و نمو گندم با مقدار تجمع وزن خشک در گیاه که از طریق فتوسنتز، فرآیند فیزیولوژیکی گیاهان برای تولید کربوهیدرات، پروتئین و روغن اتفاق می افتد، که مستقیماً با شرایط محیطی مرتبط است. کود گوگرد بنتونیت دار گرانوله 75% علاوه بر کاهش pH خاکهای آهکی و قلیایی ، با تامین گوگرد مورد نیاز گیاه موجب تولید پروتئین و کلروفیل می شود.
1- مرحله جوانه زنی
بذر گندم پس از جذب آب رشد خود را آغاز و شروع به جوانه زدن می کند. بطور کلی جوانه زدن و سبز شدن نیاز به رطوبت و گرما دارد. حداقل و حداکثر درجه حرارت بین 0 تا 22 درجه و مناسب ترین آن 8 تا 10 درجه سانتیگراد می باشد.
2- مرحله پنجه زنی
پنجه زنی عبارت است از ظهور شاخه های جانبی در محل اتصال ساقه برگ. پنجه اول در محل اتصال اولین برگ (یا کولئوپتیل) با بیرون آمدن برگهای دوم، سوم یا چهارم ظاهر می شود. پنجه بعدی در محل اتصال برگ دوم بصورت یک فیلوکرون رشد می کند و به همین ترتیب.
پنجه زنی یک صفت زراعی مهم در محصولات دانه دار مانند گندم و برنج است، زیرا تعداد سنبله نهایی در متر مربع را تعیین می کند و نقش مهمی در تعیین عملکرد دانه دارد.
از آنجائیکه نیتروژن یک ماده مغذی مهم و ضروری برای همه گیاهان است، عرضه نیتروژن از نظر مقدار زیست توده تولید شده، اندازه و نسبت اندام ها و ساختار آنها و پیشرفت رشد گیاه اثرات قابل توجهی بر رشد گیاه دارد. افزایش میزان مصرف نیتروژن در این مرحله، تراکم پنجه را افزایش می‌دهد و مرگ و میر پنجه را کاهش می‌دهد.
3- ساقه دهی
با بالارفتن درجه حرارت مرحله ساقه رفتن از تشکیل اولین گره در قسمت پایین ساقه شروع و تا تشکیل غلاف در قسمت فوقانی ادامه می یابد. طویل شدن ساقه با طویل شدن میان گره ها انجام می شود که با افزایش برگ همراه است. در این مرحله نیاز گیاه به آب روز به روز بیشتر می شود و کمبود آب باعث کاهش شاخ و برگ شده و کاهش عملکرد را به دنبال دارد. برگ پرچم آخرین برگی است که قبل از خوشه دهی خارج می شود.
4- خوشه دهی یا ظهور سنبله
دو عامل طول روز و درجه حرارت نقش مهمی در ظهور خوشه دارند. اگر رشد سنبله خیلی زود شروع شود ممکن است در اثر سرما آسیب ببیند و اگر خیلی دیر آغاز شود ممکن است در اثر دمای زیاد و یا کمبود آب، دوره پر شدن دانه کوتاه شده و عملکرد کاهش یابد.
با اتمام مرحله سنبله رفتن، مرحله رشد رویشی به پایان رسیده و مرحله زایشی یا گلدهی شروع می شود. گلدهی گندم ۳ تا ۴ روز پس از خروج سنبله انجام می شود. این مرحله نیز به شدت تحت تاثیر درجه حرارت و طول روز قرار دارد.
5- پر شدن دانه
بلافاصله پس از گرده افشانی پر شدن دانه آغاز می شود.
دانه ابتدا به حالت شیری در می آید. در این حالت، اندازه دانه به سرعت افزایش می یابد و خروج مایع شفاف و شیری رنگ به هنگام فشردن دانه از خصوصیات این مرحله می باشد.
سپس به حالت خمیری در می آید. در این حالت دانه شروع به سفت شدن می کند و نشاسته و مواد غذایی آن به سرعت افزایش می یابد. رنگ سبز دانه تا حدودی ناپدید می شود.
بعد از آن در مرحله سخت شدن دانه، گیاه کاملا به رنگ زرد در آمده و دانه ها سفت می شوند. غلظت آب دانه ها به ۲۰ تا ۲۵ درصد کاهش می یابد.
و سرانجام در مرحله سفت شدن دانه ،گیاه خشک و شکننده و دانه سخت شده و غلظت آب دانه به ۱۴-۱۳ درصد می رسد. و محصول آماده برای برداشت با کمباین و انبار کردن است.
برنامه توصیه کودی در مراحل رشد گندم
1- کودهای مورد استفاده قبل از کشت
- گوگرد بنتونیت دار 75%
- کود ماکرو کامل 6-6-12
- اسید هیومیک گرانوله
- سوپر فسفات ساده
- کود پتاس 20%
- همزمان با آبیاری دوم کود آلی گوگردی
2- کودهای مورد مصرف در مرحله پنجه زنی
- آبیاری با کود کامل سه بیست
- کود اوره
- آبیاری با هیومیک اسید
- گوگرد مایع
3- کوددهی در مرحله ساقه دهی
- آبیاری با کود ماکرو کامل 6-6-12
- کود پتاس 20%
- کود اوره
4- کودهای مورد مصرف در مرحله خوشه دهی و تشکیل دانه
- آبیاری با سولفات پتاسیم
- آبیاری با کود کامل پتاس بالا 36-12-12
- محلول پاشی با هیومیک اسید
لازم به ذکر است قبل از استفاده از کودها حتما آزمایش و آنالیز خاک انجام شود تا با توجه به شرایط آب و هوایی و خاک منطقه توصیه کودی انجام گیرد.