ماده آلی خاک

ماده آلی خاک چیست؟

ماده آلی خاک به هر ماده ای گفته می شود که در اصل توسط موجودات زنده (گیاهی یا حیوانی) تولید می شود و به خاک بازگردانده می شود و فرآیند تجزیه را طی می کند. به طور کلی شامل طیف وسیعی از مواد از بافت‌های اولیه دست نخورده گیاهان و جانوران تا مخلوط تجزیه شده از مواد به نام هوموس است.

بیشتر مواد آلی خاک از بافت گیاهی منشا می گیرد. بقایای گیاهی حاوی 60-90 درصد رطوبت هستند. ماده خشک باقیمانده ، شامل کربن (C)، اکسیژن، هیدروژن (H) و مقادیر کمی گوگرد (S)، نیتروژن (N)، فسفر (P)، پتاسیم (K)، کلسیم (Ca) و منیزیم (Mg) است. اگرچه این عناصر در مقادیر کم وجود دارند، اما از نظر مدیریت حاصلخیزی خاک بسیار مهم هستند.

مواد آلی خاک از اجزای مختلفی تشکیل شده است. که شامل یک بخش آلی فعال شامل میکروارگانیسم‌ها (40-10 درصد) و مواد آلی مقاوم یا پایدار (40-60 درصد) است که به آن هوموس نیز گفته می‌شود.

این مواد آلی را می توان به بخش های زیر زمین و روی زمین تقسیم کرد. مواد آلی روی زمین شامل بقایای گیاهی و حیوانی است. مواد آلی زیرزمینی شامل جانوران و میکرو فلورهای زنده خاک، بقایای گیاهی و جانوری نیمه تجزیه شده و مواد هیومیک است.

میزان مواد آلی در خاک به چه عواملی بستگی دارد؟

مقدار کل و تقسیم مواد آلی در خاک به نوع خاک و مقدار ورودی سالانه بقایای گیاهی و حیوانی به اکوسیستم بستگی دارد. به عنوان مثال، در یک اکوسیستم خاک معین، سرعت تجزیه و تجمع مواد آلی خاک با ویژگی‌های خاک مانند بافت، pH، دما، رطوبت، هوادهی و فعالیت‌های بیولوژیکی خاک تعیین می‌شود. یک عارضه این است که مواد آلی خاک به نوبه خود بر بسیاری از همین خواص خاک تأثیر می گذارد یا آن را تغییر می دهد.

مواد آلی موجود در سطح خاک به عنوان بقایای خام گیاهی به محافظت از خاک در برابر اثرات بارندگی، باد و خورشید کمک می کند.

ماده آلی در خاک چندین عملکرد را انجام می دهد. از دیدگاه کشاورزی عملی، به دو دلیل اصلی مهم است: (1) به عنوان یک “منبع غذایی”. و (2) به عنوان عاملی برای بهبود ساختار خاک، حفظ شیب و به حداقل رساندن فرسایش.

مهمترین راه مبارزه با سله، افزایش ماده آلی خاک و بهبود ساختمان خاک است. خاکدانه هایی که دارای ماده آلی زیادی هستند پایدار بوده، مقاومت زیادی در مقابل فشار آب دارند و متلاشی نمی گردند.

ماده آلی به عنوان یک منبع غذایی دو وظیفه اصلی را انجام می دهد:

از آنجایی که مواد آلی خاک عمدتاً از بقایای گیاهی به دست می‌آید، حاوی تمام مواد مغذی ضروری گیاه است. بنابراین، مواد آلی انباشته شده انباری از عناصر غذایی گیاهی است.

بخش آلی پایدار (هوموس) مواد مغذی را به شکل قابل دسترس گیاه جذب و نگهداری می کند.

مواد آلی پس از تجزیه ، مواد مغذی را به شکل قابل دسترس گیاه آزاد می کند. به منظور حفظ این سیستم چرخه مواد مغذی، میزان افزودن مواد آلی از بقایای گیاهی، کود دامی و هر منبع دیگری باید برابر با سرعت تجزیه باشد و میزان جذب توسط گیاهان و تلفات ناشی از شستشو و فرسایش را در نظر بگیرد.

در جایی که میزان افزودن کمتر از سرعت تجزیه باشد، ماده آلی خاک کاهش می یابد. برعکس، در جایی که میزان افزودن بیشتر از سرعت تجزیه باشد، ماده آلی خاک افزایش می یابد. اصطلاح حالت پایدار شرایطی را توصیف می کند که در آن سرعت اضافه برابر با سرعت تجزیه است.

از نظر بهبود ساختار خاک، اجزای فعال و برخی از اجزای آلی مقاوم خاک به همراه میکروارگانیسم ها (به ویژه قارچ ها) در پیوند ذرات خاک به دانه های بزرگتر نقش دارند. تجمع برای ساختار خوب خاک، هوادهی، نفوذ آب و مقاومت در برابر فرسایش ، مهم است.

بخش مقاوم یا پایدار ماده آلی خاک عمدتاً به ظرفیت نگهداری مواد مغذی (ظرفیت تبادل کاتیونی) [CEC] و رنگ خاک کمک می کند. این بخش از مواد آلی بسیار آهسته تجزیه می شود.

ماده آلی خاک در واقع میزان جذب عناصر خاک توسط گیاه را تعیین می کند.

کودهای آلی

باتوجه به کم بودن میزان ماده آلی در اغلب خاکهای کشور ، استفاده از کودهای حاوی مواد آلی و هیومیک اسید ضروریست.

با استفاده از کودهای مرغی پلت و گرانوله می توان ضمن کاهش pH خاک بصورت موضعی، باعث افزایش مواد آلی خاک و اصلاح فعالیت بیولوژیکی خاک گردید.

و همچنین کود آلی بهساز خاک که حاوی هیومیک اسید بوده و ساختار خاک را بهبود می بخشد.

و نیز کود آلی گوگردی ۱۰ % ، 20% ، 30% که مواد آلی خاک را افزایش می‌دهد و بافت خاک را اصلاح می‌نماید. همچنین جذب مواد غذایی را بهبود بخشیده و باعث نگهداری رطوبت در خاک می‌گردد و در نهایت به دلیل وجود گوگرد، pH خاک را کاهش می‌دهد.