کنترل آفات و بیماریهای گوجه فرنگی

چگونه آفات و بیماریهای گوجه فرنگی را کنترل کنیم ؟

در این مقاله قصد داریم از کنترل آفات و بیماری‌های گوجه فرنگی که مخصوصا هم در کشور ما وجود دارند صحبت کنیم. سعی می‌کنیم هر مورد را تا حدّ ممکن واضح بیان کنیم و از اصطلاحات پیچیده استفاده نکنیم. برای هر کدام از این آفات و بیماری‌های گوجه فرنگی نیز تقریباً همه‌ی راه‌حل‌ها را پیش روی شما می‌گذاریم.

از نخستین آفات و بیماری‌های گوجه فرنگی، نماتد ریشه گرهی

نخستین بیماری که می‌خواهیم دربارۀ آن صحبت کنیم، نماتد ریشه گرهی (Melidogyne spp) است. این نماتد یک انگل اجباری و داخلی ریشه‌ی گیاه است که با ایجاد تغییراتی در فیزیولوژی بیوشیمی و ساختمان گیاه، باعث بروز اختلال در گیاه میزبان و کاهش رشد آن می‌شود.
M.hapl، M.javanica، M.incgnita، M.arenaria از خسارت‌زاترین نماتدهای ریشه گرهی محسوب می‌شوند. حداقل ۹۰% خسارت نماتد مربوط به گونه‌های مذکور است.

خسارت سالانۀ نماتدهای ریشه گرهی بر محصولات کشاورزی دنیا ۱۱۸ بیلیون دلار تخمین زده شده. شدّت خسارت و دامنل میزبانی آفت به گونه‌ای است که کنترل آن ناممکن است. در سال‌های گذشته از سموم بسیاری برای از بین بردن این نماتدها استفاده می‌شد؛ امّا امروزه به دلیل اثرات جبران‌ناپذیری که بر محیط زیست می‌گذارند، استفاده از این سموم محدود و متوقف شده است. اکنون از مواد شیمیایی محافظت کننده و فعال کننده سیستم دفاعی گیاه استفاده می‌شود. این مواد جایگزین مناسبی برای نماتدکش‌های مخرب است.
همچنین استفاده از سموم مؤثر با کمترین آسیب به محیط زیست می‌تواند راهکار مناسبی برای رفع مشکلات ناشی از کنترل شیمیایی نماتدها باشد.

استفاده از سموم

برای کنترل این آفت روش‌های زیر توصیه می‌شود:

• اول از همه، بررسی‌ها نشان داده گالزایی توده تخم و تولید مثل این نماتد به ترتیب بیشتر از همه با استفاده از فرمآلین و سپس ازن کاهش می‌یابد.
• در خاک‌های آلوده به نماتد محلول‌پاشی سولفات کلسیم در غلظت ۱۵ میلی‌مول بر لیتر می‌تواند علاوه بر بهبود خصوصیات رویشی گوجه فرنگی، باعث کاهش اندازۀ گل تعداد گال و جمعیت نهایی کاهش تولید شود.
• برگ‌های خرد شدۀ خردل نیز به دلیل آزاد کردن ماده‌ای به نام ایزوتیو سیانات اثر نماتدکشی قابل توجّهی دارند. همچنین مخلوط آن با خاک نه‌تنها اثرات سوء روی گوجه ندارد، بلکه روی پارامترهای رشدی گیاه اثر مثبت و فزاینده‌ نیز دارد.

و نیز می توانید از انواع کودهای گوگردی استفاده کنید.

بال‌پولکدارانی مثل Spodoptra exigua و Helicoverpa armigera

این‌ها از مهم‌ترین آفات و بیماری‌های گوجه فرنگی هستند. ترکیبات بیولوژیک بی‌تی و نیمارین از حشره‌کش‌هایی هستند که می‌توانند جایگزین خوبی برای حشره‌کش‌های شیمیایی باشند. ۲ هفته بعد از سم‌پاشی بی‌تی + نیمارین آلودگی گوجه‌ها به این کرم‌ها به صفر می‌رسد.

توتا یا پروانه مینوز گوجه

توتا یا پروانه مینوز گوجه از مخرب‌ترین آفات خانواده سولاناسه و همچنین از بدترین آفات و بیماری‌های گوجه فرنگی است. این آفت در ایران برای نخستین بار در سال ۱۳۸۹ در ارومیه گزارش شد و در بسیاری از استان‌ها انتشار یافت.

ترکیبات فرّار متصاعد شده از برگ‌های بادمجان و گوجه برای حشرۀ ماده خاصیت جلب کنندگی دارد. میزان این جذابیت در گوجه بیش از بادمجان است و به همین ترتیب تخم‌ریزی توتا روی گوجه فرنگی حدوداً ۲ برابر مقدار آن روی بادمجان است. ظاهراً فلفل دلمه جذابیتی برای این حشره نداشته و بنابراین هیچگونه تخم‌ریزی هم روی آن انجام نمی‌دهد.
لارو توتا از پارانشیم برگ، ساقه و میوۀ میزبان تغذیه می‌کند. بر اساس مطالعات انجام شده پتانسیل بالایی برای طغیان در مزارع سیب‌ زمینی دارد. آزمون‌های انجام شده روی کم اثر شدن سمیّت حشره‌کش‌ها بر توتا طی ۲ الی ۳ سال پس از ورود آن به ایران نشان داد که مقاوم شدن آن در این زمان کوتاه امکان‌پذیر نبوده و حتما گونۀ مقاوم آن نیز وارد کشور شده است.

روش‌های کنترل توتا یا پروانه مینوز گوجه

• سم گیاهی تند اکسیر به میزان ۳ در هزار می‌تواند میزان قابل توجّهی از لارو این حشره را در دالان برگ گیاه از بین ببرد. این سم کنترل خوبی روی توتا دارد.
• سن شکارگر Nesidicorid Tenuis با تغذیه از تخم‌های مینوز گوجه فرنگی (توتا) نقش مهمی در کنترل این آفت دارند.
• حشره‌کش‌های استامی پراید و ایندوکسیکارب جزء حشره‌کش‌هایی هستند که بر روی این شکارگر اثر سمی داشته و با از بین بردن آن باعث ظغیان هرچه بیشتر توتا می‌شوند. در این میان ابامکتین اثر سوء کمتری روی سن شکارگر ایجاد می‌کند و در مواقع ضروری می‌توان از آن استفاده کرد.
• استفاده از کودهای آلی با تغییر در سرعت رشد و نمو و فیزیولوژی گیاه می‌تواند رابطه‌های بین گیاه و گیاه‌خواران را تحت تأثیر قرار دهد. با اضافه کردن ۶۰ درصد ورمی کمپوست جامد به بستر گیاه گوجه فرنگی میزان تخم و مرگ و میر لارو توتا افزایش چشمگیری می‌یابد. به طوری که از این مقدار کود می‌توان به عنوان یک ابزار مدیریتی در کنترل آفت استفاده کرد.

لکه موجی گوجه

لکه موجی گوجه در اثر گونه‌های جنس آلترناریا به وجود می‌آید. این آفت ار بیماری‌های مهم این محصول در جهان از جمله ایران است. این بیماری در شرایط اپیدمی خسارت چشمگیری وارد می‌کند. استفاده از قارچ‌کش‌ها روش سریع کنترل بیماری در حالت فراگیری است. کمینه و بیشینه رطوبت نسبی و درجه حرارت روزانه ارتباط معناداری با میزان اسپورها دارد و مهم‌ترین عوامل پیش‌بینی کننده بیماری آلترناریا تعیین می‌شوند.